Ανεβαίνουμε ξανά στα ποδήλατά μας, για μια διαδρομή διάρκειας δύο ωρών και 600 μέτρων υψομετρικής διαφοράς. Κατευθυνόμαστε στην κεντρική πεδιάδα του Ζαγορίου, που υποδέχεται το καλοκαίρι ολάνθιστη. Φτάνουμε στη φάρμα της Λένας Γεροθανάση και του συζύγου της, Κώστα, έξω από τα Άνω Πεδινά. Το απογευματινό φως δημιουργεί ένα ειδυλλιακό σκηνικό. Μας ξεναγούν στο μεγάλο ποιμνιοστάσιο, όπου ξεχειμωνιάζουν τα 300 πρόβατά τους, στο γαλακτοκομείο τους και στο περιβόλι τους, όπου καλλιεργούν φακές, ρεβίθια, φάβα και διάφορα οπωροκηπευτικά. Επί σειρά ετών, μας εξηγούν, το κόστος της κτηνοτροφικής δραστηριότητας ανέβαινε σταθερά και οι τιμές των προϊόντων έπεφταν, μέχρι που η ισορροπία δεν ήταν πλέον βιώσιμη. «Δεν μπορούσες να ζήσεις εκτρέφοντας πρόβατα. Έτσι, πριν από επτά χρόνια νοικιάσαμε τον ξενώνα Ρόκκα στον Ελαφότοπο, και πλέον συνδυάζουμε την αγροτική παραγωγή με τον τουρισμό». Αντί να πουλάνε τα προϊόντα τους χονδρική ή σε λαϊκές αγορές, τα σερβίρουν ολόφρεσκα στους πελάτες του ξενώνα τους. Έτσι, οι ίδιοι έχουν το μέγιστο οικονομικό όφελος, αλλά και οι επισκέπτες απολαμβάνουν πεντανόστιμο, αγνό φαγητό και βιώνουν μια αυθεντική εμπειρία «από τη φάρμα στο τραπέζι», αφού μπορούν να βοηθήσουν στις αγροτικές εργασίες, να μάθουν να αρμέγουν, να μαζέψουν τα δικά τους σαλατικά και να καθίσουν γύρω από το υπαίθριο τραπέζι για να γευθούν τα καλά της γης. 

Η Λένα μεγάλωσε στον Πλαταμώνα και το πάθος της για την υφαντική την έφερε πριν από 21 χρόνια στο Ζαγόρι, με σκοπό να μάθει την τέχνη στην ιστορική Λαμπριάδειο Οικοκυρική Σχολή των Άνω Πεδινών, που ακόμα λειτουργούσε. Σήμερα ανησυχεί επειδή οι Ηπειρώτες παραγωγοί μαλλιού αποτελούν είδος υπό εξαφάνιση, παρά το γεγονός ότι η παραδοσιακή υφαντική τελευταία ανεβαίνει σε δημοφιλία. Κατά τη διάρκεια του λοκντάουν, η ίδια έφερε κοντά μια ομάδα ανθρώπων με κοινό ενδιαφέρον –ανάμεσά τους και ο πρόεδρος της Ενωσης Μετακινούμενων Κτηνοτρόφων Ηπείρου, Ιωάννης Δεκόλης– και δημιούργησε το Pokari Project (σ.σ. «ποκάρι» είναι η ποσότητα του μαλλιού από την κουρά ενός προβάτου) ως Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση. 

Το Ποκάρι έχει αποστολή να συμβάλει στη διάσωση των νομάδων ποιμένων της Ηπείρου και των αρχαίων αυτόχθονων φυλών προβάτων που απειλούνται με εξαφάνιση. Εκτός από τα δικά του προϊόντα, όπως υφαντές φλοκάτες, πουλά πρώτη ύλη σε όσους θέλουν να εξασκήσουν την υφαντική και οργανώνει εκπαιδευτικές δράσεις για ενήλικες και παιδιά. «Θέλουμε να δώσουμε στο πρόβειο μαλλί τη χαμένη αξία του, γι’ αυτό και αγοράζουμε από τους παραγωγούς σε δίκαιες τιμές», λέει η Λένα. «Παράλληλα θέλουμε να του δώσουμε την ταυτότητά του, μαζί και μια αίσθηση υπερηφάνειας στους βοσκούς για το προϊόν τους. Πρέπει να τους υποστηρίξουμε, γιατί αυτοί συμβάλλουν καθοριστικά στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στα βουνά». 

Η Λένα εκτιμά ότι μόνο στο 10% των σπιτιών στον Ελαφότοπο ζουν άνθρωποι όλο τον χρόνο. Ιδιαίτερα το καταχείμωνο, το χωριό αριθμεί μόλις 12 κατοίκους. Τα σπίτια μένουν άδεια, αλλά δεν είναι εγκαταλελειμμένα – συνήθως ανήκουν σε μέλη της ίδιας οικογένειας, που ζουν σε πόλεις της Ελλάδας ή και στο εξωτερικό. Η ίδια πιστεύει ότι υπάρχει προσφορά εργασίας στην περιοχή, απλώς η εγκατάσταση για έναν νέο άνθρωπο ή μια νέα οικογένεια είναι πρακτικά αδύνατη, ελλείψει διαθέσιμης ενοικιαζόμενης στέγης, ως εκ τούτου τα χωριά βρίσκονται σε μαρασμό. «Θα ήθελα να δω τα βουνά αυτά να γεμίζουν με νέους ανθρώπους κάποια μέρα», λέει. «Υπάρχει δουλειά για όλους – στην αγροτική παραγωγή, στη χειροτεχνία, στον τουρισμό, κι αν καταφέρεις να τα συνδυάσεις όλα, τότε το όφελος πολλαπλασιάζεται. Τα προβλήματά μας δεν είναι τόσο δύσκολα, υπάρχουν λύσεις. Αυτό που χρειάζεται είναι να ξεκινήσει ένα ρεύμα αλλαγής, αλλά, αν δεν γίνει σύντομα, θα είναι πολύ αργά για το Ζαγόρι».